ادامه محدودیت‌های بین‌المللی علیه مراکز علمی ایران

تحریم جدید کانادا علیه دانشگاه‌های ایرانی؛ تداوم محدودیت‌های علمی علی‌رغم پایان دوره تحریم‌های قبلی

در ادامه سیاست‌های محدودکننده برخی کشورها علیه نهادهای علمی ایران، دولت کانادا اخیراً فهرستی از دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی ایرانی از جمله دانشگاه صنعتی شریف و دانشگاه شهید بهشتی را تحریم کرده است. این اقدام در حالی صورت گرفته که دوره ۱۰ساله تحریم‌های قبلی این دانشگاه‌ها به پایان رسیده بود و انتظار می‌رفت همکاری‌های علمی بین‌المللی بهبود یابد.  

بر اساس اعلام مقامات کانادایی، این تحریم با هدف جلوگیری از انتقال فناوری‌های حساس اعمال شده و شامل محدودیت‌های مالی و ممنوعیت همکاری‌های پژوهشی در حوزه‌های هوش مصنوعی، علوم کوانتومی، رباتیک، هوافضا و فناوری‌های پزشکی است. بر این اساس، دانشگاه‌ها و شرکت‌های کانادایی موظف شده‌اند پیش از دریافت بودجه دولتی، اطمینان حاصل کنند که با نهادهای تحریم‌شده همکاری ندارند.  

دکتر محمدرضا رحمتی، رئیس سابق دانشگاه شهید بهشتی، در گفت‌وگو با خبرنگاران درباره تأثیر این تحریم‌ها اظهار داشت:  

تحریم‌های اخیر نه‌تنها همکاری با کشورهای غربی، بلکه حتی ارتباط با دانشگاه‌های همسایه را نیز با مشکل مواجه کرده است. ما در انتقال حواله‌های مالی برای شرکت در پروژه‌های مشترک یا دریافت جوایز علمی بین‌المللی با چالش‌های جدی روبه‌رو هستیم.

این در حالی است که برخی رسانه‌های خارجی همچون روزنامه گاردین، پیش‌تر با انتشار ادعاهای اثبات‌نشده درباره همکاری‌های دانشگاه صنعتی شریف، فضایی رسانه‌ای علیه نهادهای علمی ایران ایجاد کرده بودند. تحلیلگران معتقدند این تحریم‌ها بیش از آنکه مبتنی بر مستندات علمی باشد، تحت تأثیر جریان‌های سیاسی خاص تصویب شده است.  

علیرغم این محدودیت‌ها، دانشگاه‌های ایرانی با تکیه بر توانمندی‌های داخلیو توسعه همکاری‌های علمی با کشورهای غیرغربی، مسیر پیشرفت را ادامه می‌دهند. با این حال، کارشناسان بر لزوم تدوین راهبردهای دیپلماتیک قوی‌تر برای کاهش تأثیر تحریم‌ها و بهبود روابط علمی بین‌المللی تأکید دارند.  

به نظر می‌رسد علیرغم گذشت سال‌ها از تحریم‌های علمی علیه ایران، دانشگاه‌های کشور کماکان در کانون فشارهای سیاسی قرار دارند و این موضوع ضرورت بازتعریف دیپلماسی علمی ایران در سطح جهانی را پررنگ‌تر می‌کند.